Ο επαγγελματίας ψυχικής υγείας που θέλει να ασχοληθεί με το πεδίο της ψυχοθεραπείας, επιλέγει μια κατεύθυνση, στην οποία θα εκπαιδευτεί θεωρητικά και βιωματικά. Η κατεύθυνση, με απλά λόγια, είναι το θεωρητικό και τεχνικό εργαλείο που θα χρησιμοποιεί στις ψυχοθεραπείες του. Είναι η βάση από την οποία ξεκινά και συνεχώς θα ανατρέχει, είναι ο οδηγός του.

Ο ψυχοθεραπευτής που ξεκινά, που βρίσκεται στην αρχή της επαγγελματικής του πορείας, σχεδόν ευλαβικά χρησιμοποιεί τις αρχές, τη θεωρία, τα τεχνικά μέσα της κατεύθυνσης που έχει εκπαιδευτεί. Για εκείνον είναι η μόνη μορφή ψυχοθεραπείας που λειτουργεί και έχει αποτελέσματα και την υπερασπίζεται με σθένος, συχνά εναντιωνόμενος στις διαφορετικές κατευθύνσεις.

Όσο, όμως, αποκτά μεγαλύτερη σιγουριά για τον εαυτό του, τον εμπιστεύεται περισσότερο, οι διαφορετικές κατευθύνσεις στην ψυχοθεραπεία, δεν αποτελούν απειλή, αλλά εμπλουτισμό. Νιώθει την ασφάλεια να αξιοποιήσει στοιχεία και από άλλα θεωρητικά πεδία που του ταιριάζουν, που του δίνουν νόημα, που μπορούν αρμονικά να ενσωματωθούν στις ψυχοθεραπείες του. Όταν  χρειάζεται να  κατανοήσει και να ερμηνεύσει τον ανθρώπινο ψυχισμό, ανατρέχει πρωταρχικά και σχεδόν αυτόματα στη βάση του, σε αυτό που τόσα χρόνια σπούδασε και μεταβόλισε από τη θέση του εκπαιδευόμενου, αλλά και θεραπευόμενου. Η συνεχιζόμενη και εξελικτική του πορεία ενισχύει την εμπιστοσύνη του στους ανθρώπους, αλλά και στον εαυτό του, νιώθοντας πιο ελεύθερος να αξιοποιήσει στοιχεία και από άλλες κατευθύνσεις.

Πώς διαφέρει η συστημική ψυχοθεραπεία από άλλες προσεγγίσεις? Εδώ θα αναφερθούν οι βασικές διάφορες σε σχέση με την ψυχανάλυση / ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία και τη γνωσιακή / συμπεριφοριστική.

Πώς η κάθε κατεύθυνση προσεγγίζει το βίωμα του ανθρώπου, τις σκέψεις του, τις συμπεριφορές του, τα συναισθήματα του, τις επιλογές του, είτε συγκαταλέγονται στο φάσμα της λειτουργίας είτε της δυσλειτουργίας.

Η συστημική θεώρηση εστιάζει στο πλαίσιο, θεωρεί τον άνθρωπο κομμάτι  ενός συστήματος, μικρότερου, αλλά και ευρύτερου. Ο άνθρωπος είναι μέρος μια οικογένειας, ενός ζευγαριού, μιας σχέσης γονιού – παιδιού, μιας φιλικής σχέσης, ενός σχολείου, ενός επαγγελματικού περιβάλλοντος, ενός συλλόγου, μιας κοινότητας και ούτω καθεξής. Οι σκέψεις, τα συναισθήματά του, το παρόν του, οι εμπειρίες του παρελθόντος, οι επιθυμίες του μέλλοντος, διερευνώνται από τον συστημικό ψυχοθεραπευτή μέσα στον πλαίσιο που δημιουργούνται και υπάρχουν. Ο άνθρωπος πάντοτε σχετίζεται με το κόσμο του, ακόμα και όταν μοιάζει να μην σχετίζεται. Φτιάχνει σχέσεις, μοτίβα σύνδεσης με τον εαυτό του και τους άλλους. Όσο γύρω του ο κόσμος τον διαμορφώνει, άλλο τόσο διαμορφώνει και εκείνος τον κόσμο γύρω του. Η σταδιακή αλλαγή έρχεται, καθώς κατανοεί τον εαυτό του, τον ρόλο του στις σχέσεις του, τον τροπο σύνδεσης του με τον εαυτό του και τους άλλους. Δεν αλλάζουν οι άλλοι, αλλά πώς συνδέεται εκείνος με τους άλλους.

Η ψυχαναλυτική προσέγγιση έχει ως επίκεντρο τον άνθρωπο και το ασυνείδητό του. Το παρελθόν, κυρίως τα πρώτα χρόνια της ζωής, παίζει πολύ σημαντικό ρόλο, καθώς τότε σχηματίστηκε ένα μεγάλο μέρος του ασυνειδήτου, δηλαδή των ενορμήσεων και των εσωτερικών συγκρούσεων, για τα οποίο ο άνθρωπος δεν έχει συνειδητή επίγνωση. Η ψυχαναλυτική κατεύθυνση εστιάζει στο εσωτερικό του ανθρώπου, στον ψυχισμό του, σκέψεις, συναισθήματα και αναμνήσεις, καθώς και στη διάγνωση της ψυχοπαθολογίας. Όπως αναφέρθηκε, το παρελθόν παίζει καίριο ρόλο στη συγκεκριμένη κατεύθυνση και η σταδιακή αλλαγή του ανθρώπου συμβαίνει όταν οι ασυνείδητες συγκρούσεις του παρελθόντος που επηρεάζουν το παρόν, μεταφέρονται στη σφαίρα του συνειδητού και έτσι μπορεί ο άνθρωπος να επιλέξει και να οδηγήσει τη ζωή του με επίγνωση.

Η γνωσιακή / συμπεριφοριστική κατεύθυνση εστιάζει ιδιαίτερα στον παρόν του ανθρώπου, σε αυτά που βιώνει στο τώρα. Οι δυσλειτουργικές συμπεριφορές θεωρούνται το αποτέλεσμα επαναλαμβανόμενων αρνητικών μοτίβων σκέψης. Κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας, είναι σημαντικό να αναγνωριστούν οι δυσλειτουργικές σκέψεις και να συνδεθούν με τα δυσάρεστα συναισθήματα που γεννιούνται. Με τη σειρά τους τα συναισθήματα αυτά συνδέονται με την εδραίωση παθολογικών συμπεριφορών. Με λίγα λόγια, η γνωσιακή / συμπεριφοριστική κατεύθυνση αναδεικνύει την αλληλεπίδραση των αρνητικών σκέψεων, των δυσφορικών  συναισθημάτων και των δυσλειτουργικών συμπεριφορών. Οι άνθρωποι σταδιακά αλλάζουν, όταν αναγνωρίζουν τις βαθιές τους αρνητικές πεποιθήσεις και σκέψεις, κατανοούν πώς τους επηρεάζουν και, κατα συνέπεια, έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώσουν τη συμπεριφορά τους.

Καμία κατεύθυνση δεν είναι καλύτερη από την άλλη. Ο ψυχοθεραπευτής έχει επιλέξει να ακολουθήσει αυτή που ταιριάζει περισσότερο στη δική του κοσμοθεωρία, αυτή που τον βοηθάει καλύτερα να αποκωδικοποιήσει και να νοηματοδοτήσει τους ανθρώπους και τις σχέσεις, αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό. ΄

Έτσι και ο άνθρωπος που αναζητά ψυχοθεραπεία και θέλει να επιλέξει προσέγγιση, έχει να στραφεί στον εαυτό του και να τον αφουγκραστεί.