Ο γονιός ως ενήλικος στο σήμερα υπήρξε παιδί στο χτες. Παιδί υπήρξε ο φροντιστικός και στοργικός γονιός, παιδί υπήρξε ο παραμελητικός και κακοποιητικός γονιός, παιδί υπήρξε και ο γονιός που δολοφονεί το παιδί του.
Ο γονιός που κακοποιεί και πόσο μάλλον αυτός που δολοφονεί είναι πιο δύσκολο να αναπαρασταθεί νοητικά ως παιδί, να σκεφτούμε δηλαδή ότι ήταν κάποτε ένα παιδί που μεγάλωνε, σαν το παιδί που σήμερα ο ίδιος κακοποιεί, παραμελεί ή δολοφονεί. Πιστεύω πως η δυσκολία αυτή αφορά στην ένταση των κατακλυσμικών συναισθημάτων που γεννά το άκουσμα και η σκέψη αυτών των πράξεων. Ο θυμός, ο φόβος, η ενοχή, η λύπη, ο πόνος καθιστούν αυτόματα τον γονέα αυτόν ένα ‘τέρας’ χωρίς ανθρώπινες ιδιότητες, χωρίς ΄καρδιά΄΄. Οι πράξεις του μπορεί να είναι ‘τερατώδεις’ όμως εκείνος εξακολουθεί και είναι ένας άνθρωπος που από παιδί έγινε ενήλικος.
Η απόδοση, επίσης, ‘τρέλας’, ‘ψυχοπάθειας’, ‘διαταραχής΄ όσο και να έχει επιμέρους αληθή στοιχεία, εννοώντας την ύπαρξη μιας διαγνωσμενης ή αδιάγνωστης ψυχικής διαταραχής, δεν αρκεί για να γίνουν κατανοητές οι πράξεις του. Να καταλάβουμε, όχι να αποδεχτούμε, να αποκωδικοποιήσουμε ποιοι παράγοντες έπαιξαν ρόλο, τι διαμόρφωσε την ενήλικη σκέψη του γονέα αυτού, με ποιο φίλτρο βλέπει ή έβλεπε το παιδί του. Όχι για να μην αποδοθεί οποιαδήποτε ποινή ή περιορισμός, αλλά για να ανοίξουμε κι άλλο το παράθυρο της κατανόησης στην ανθρώπινη ύπαρξη. Η αποκωδικοποίηση δεν ισοδυναμεί με την αποδοχή. Η αποκωδικοποίηση, επίσης, δεν συμπορεύεται με το δίπολο ‘ή τρελός ή κακός’.
Οι γονείς που δολοφονούν τα παιδιά τους έχουν όλοι τους σαν παιδιά εκτεθεί σε συνθήκες κινδύνου και μπορεί να συνεχίζουν να εκτίθενται σε κίνδυνο και απειλητικές καταστάσεις. Η σκέψη τους, τα συναισθήματα τους και η συμπεριφορά τους φαίνεται ότι διέπονται από συνεχείς ‘παραμορφώσεις΄ και οι πράξεις τους δεν έχουν κάποια σταθερή λογική αλληλουχία. Οι ΄παραμορφώσεις’ αυτές έχουν δημιουργηθεί ως αποτέλεσμα έκθεσης σε κίνδυνο και η προσαρμογή σε αυτές τις απειλητικές συνθήκες γέννησε ‘αλλοιωμένα’ συναισθήματα, σκέψεις και συμπεριφορές, που μπορεί να αποκτούν και παραληρηματική διάσταση.
Αν το σκεφτούμε, η μεγαλύτερη προτεραιότητα του ανθρώπου είναι να μείνει ζωντανός και να μπορέσει να αναπαραχθεί για να συνεχιστεί το είδος του. Και στην συνέχεια να κρατήσει ζωντανά τα παιδιά του, προστατεύοντάς τα από τους κινδύνους, αλλά και αφήνοντας τα να εκτεθούν σε αυτούς, καθοδηγώντας τα και προσφέροντας ανακούφιση όταν εκείνα βιώνουν άγχος και φόβο.
Όταν το παιδί για χρόνια μένει χωρίς ανακούφιση και απροστάτευτο σε συνεχείς φυσικούς και συναισθηματικούς κινδύνους τότε το φίλτρο που βλέπει το κόσμο, την σχέση του με τους άλλους και τον εαυτό του προσαρμόζεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο σε αυτές τις συνθήκες. Άρα με κάποιον τρόπο ΄παραμορφώνεται’ για να μπορέσει να προσαρμοστεί και να επιβιώσει. Φαίνεται ότι τα παιδιά αυτά ως ενήλικες γονείς αναγνωρίζουν στο περιβάλλον τους κινδύνους, αληθινούς ή κατασκευασμένους, σε μεγαλύτερο βαθμό από κάποιους που δεν έχουν βιώσει έντονες εμπειρίες κινδύνου κατά το μεγάλωμα τους.
Οι γονείς αυτοί μπορεί να αναγνωρίσουν κίνδυνο στην ύπαρξη του ίδιου τους του παιδιού, με συνέπεια να θέσουν σε προτεραιότητα την δική τους επιβίωση, συναισθηματική ή φυσική, έναντι της επιβίωσης του παιδιού τους. Για παράδειγμα μπορεί το παιδί τους να τους κάνει άθελα του να αισθάνονται ανεπαρκείς και αχρηστευμένοι στο πλαίσιο μιας άκαμπτης κοσμοθεωρίας τους βασιζόμενης σε απόλυτα γνωστικά σχήματα για το πώς πρέπει να φέρονται οι γονείς και πώς τα παιδιά. Ή η ύπαρξη ενός παιδιού να καταγράφεται ότι αποτελεί εμπόδιο για την επιθυμητή ευτυχία με έναν ερωτικό σύντροφο.
Ή να χρησιμοποιείται βασανιστικά το παιδί προκειμένου να αποτραπεί μια πραγματική ή φανταστική απειλή εγκατάλειψης από τον/ την σύντροφο.
Το γνωστικό, και συναισθηματικό φίλτρο που βλέπουν τον εαυτό τους και τους άλλους είναι αλλοιωμένο και αναπαριστά την απόγνωση και την απελπισία τους. Η έρευνα έχει δείξει ότι οι μητέρες που δολοφονούν τα παιδιά τους αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ψυχολογικά εγκαταλελειμμένo από οποιονδήποτε άνθρωπο θα μπορούσε να τις υποστηρίξει (Crittenden and Craig, 1990).
Αυτοί οι γονείς υπήρξαν κάποτε παιδιά, παιδιά σε κίνδυνο. Οι ίδιοι θέτουν τα δικά τους παιδιά σε κίνδυνο, γιατί χρειάζονται με έναν διαστρεβλωμένο τροπο να αισθανθούν ασφαλείς. Αν τους σκεφτούμε ως παιδιά για λίγο, τότε μέσα στον αποτροπιασμό μας για την οποιαδήποτε πράξη τους, μπορεί να νιώσουμε και λίγο από την αφόρητη απόγνωση τους.
Crittenden, P.M. and Craig, S. (1990) Developmental trends in child homicide, Journal of Interpersonal Violance, 5: 202- 16
